Τα Στάδια του Καρκίνου του Μαστού

Τι είναι τα στάδια του καρκίνου του μαστού και ποια η σημασία τους;

Ο καρκίνος του μαστού, όπως και οι περισσότερες κακοήθειες, είναι μια νόσος που μας «κρύβεται» ακόμη, τόσο ως προς τα ακριβή αίτια της «γέννησής» του, όσο και ως προς τη χρονική εξέλιξή του. Και όσο προχωράει η προσπάθεια για τη διαλεύκανση των μυστικών του, παράλληλα εφαρμόζεται μια θεραπευτική στρατηγική. Αυτή περιλαμβάνει μια σειρά ογκολογικών χειρισμών, χειρουργικών, φαρμακευτικών και ακτινοθεραπευτικών, που στόχο έχουν:

σε αρχόμενη ή μη επιθετική νόσο, να εμποδίσουμε την επέκτασή της και να επιτύχουμε ίαση
σε προχωρημένη ή πολύ επιθετική νόσο, να καθυστερήσουμε την εξέλιξή της, και να βελτιώσουμε την επιβίωση των ασθενών.

Οι παραπάνω ογκολογικοί χειρισμοί είναι αρκετά ισχυροί ώστε να στοχεύουν αποτελεσματικά τον καρκίνο, με αποτέλεσμα να συνεπάγονται και σημαντική νοσηρότητα. Για το λόγο αυτό, είναι απόλυτης σημασίας να εκτιμήσουμε σωστά την έκταση και τη συμπεριφορά της κακοήθειας, ώστε η επιλογή των χειρισμών να γίνει με δύο βασικά κριτήρια:

τη μέγιστη δυνατή «επίθεση» στον καρκίνο
τη λιγότερη δυνατή «προσβολή» του οργανισμού

Προκειμένου λοιπόν να εκτιμήσουμε την «δύναμη» του καρκινώματος, ταξινομούμε τη νόσο ανάλογα με τη βαρύτητα της προσβολής, στα παρακάτω στάδια:

Στάδιο 0: Καρκίνωμα Εν τω Γεννάσθε- In Situ
Στάδιο Ι: Διηθητικό καρκίνωμα, μόνο με μικρή επέκταση στο μαστό
Στάδιο ΙΙ: Διηθητικό Καρκίνωμα με μεγαλύτερη επέκταση στο μαστό ή και με μικρή επέκταση και στους περιοχικούς λεμφαδένες
Στάδιο ΙΙΙ: Διηθητικό Καρκίνωμα με μεγάλη επέκταση τοποπεριοχικά (Locally Advanced Breast Cancer)
Στάδιο IV: Μεταστατικό Καρκίνωμα

Με βάση την παραπάνω ταξινόμηση, εκτιμούμε την πρόγνωση της νόσου, δηλαδή την επιβίωση που συνεπάγεται το κάθε στάδιο, όπως αυτή προκύπτει από τη μελέτη μεγάλου αριθμού γυναικών με ανάλογα στάδια νόσου. Ταυτόχρονα, ελέγχουμε την αποτελεσματικότητα των θεραπειών που εφαρμόζονται, κατά πόσο δηλαδή αυτές βελτιώνουν την προβλεπόμενη, βάσει σταδίου, επιβίωση.

Η εκτίμηση της νόσου και η αντίστοιχη διαχείριση κινείται με μεγαλύτερη βεβαιότητα στα 2 ακραία στάδια:

– Στο Στάδιο 0, εντοπίζουμε την κακοήθεια στην έναρξή της, το In Situ καρκίνωμα, οπότε προσφέρεται επιβίωση που ισοδυναμεί σχεδόν με αυτή του γενικού πληθυσμού
– Στο Στάδιο IV, διαγιγνώσκουμε απεικονιστικά τη νόσο σε μεταστατική φάση, οπότε τη διαχειριζόμαστε με στόχο την επιμήκυνση της επιβίωσης και την βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Αντίθετα, στα ενδιάμεσα στάδια (Ι,ΙΙ και ΙΙΙ), όταν δηλαδή η νόσος είναι διηθητική και μπορεί να έχει «φύγει» σε κυτταρικό επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουμε απεικονιστικές αποδείξεις ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν έχουμε δηλαδή εικόνα μεταστάσεων, μπορούμε μόνο να καταφύγουμε στις πιθανότητες. Χρησιμοποιούμε επιμέρους χαρακτηριστικά του καρκίνου καθώς και τη διαβάθμιση αυτών, και εκτιμούμε την πιθανότητα η νόσος να είναι μεγαλύτερη από την εκτιμώμενη κατά την αρχική διάγνωση ή αντίθετα να είναι και καλύτερης πρόγνωσης από ό,τι εκτιμάται αρχικά. Με τον τρόπο αυτό πιθανολογείται και η καλύτερη θεραπεία ανά στάδιο, όπως αυτή έχει αποδειχθεί σε μελέτες γυναικών με παρόμοιους καρκίνους.

Πώς καθορίζονται τα στάδια;

Η διαμόρφωση των σταδίων του καρκίνου του μαστού είναι μια σύνθετη διαδικασία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization) έχει εκπονήσει μια εκτεταμένη καταγραφή της μεγάλης ποικιλίας των κακοηθειών του μαστού με βάση τον ιστολογικό τους τύπο. Παράλληλα, με τη Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών (International Classification of Diseases ICD) προτείνει μια βασική τοπογραφική περιγραφική ταξινόμηση. Ωστόσο, στη Χειρουργική και Ογκολογική πρακτική έχει καθιερωθεί το σύστημα ταξινόμησης της Αμερικάνικης Επιτροπής για τη Σταδιοποίηση του Καρκίνου (American JointCommittee on Cancer Staging), το οποίο δημοσιοποιήθηκε πρώτη φορά στη δεκαετία του 1950 και έκτοτε χρησιμοποιείται συνεχώς με αναβαθμίσεις ανά 5 έως 7 έτη. Η αρχική και για πολλά χρόνια ισχύουσα προσέγγιση της σταδιοποίησης του καρκίνου γενικά και του μαστού ειδικότερα ήταν και εδώ τοπογραφική, με βάση 3 παραμέτρους:

Τ (Tumor) : το μέγεθος του όγκου
N (Nodes): τον αριθμό των διηθημένων λεμφαδένων
Μ (Metastases): την ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων

Σε διάγνωση καρκίνου του μαστού, έπρεπε να δοθεί μια τιμή σε κάθε μια από αυτές τις παραμέτρους, ώστε να τοποθετηθεί η ασθενής στο αντίστοιχο στάδιο. Η πρόσφατη ωστόσο αναθεώρηση, 8^η κατά σειρά, λαμβάνει υπόψιν και τα βιολογικά χαρακτηριστικά της νόσου και συγκεκριμένα:

– τη διαφοροποίηση του καρκινώματος (Grade)
– την έκφραση των υποδοχέων (ER, PR, Her2)
– τη γονιδιακή υπογραφή Oncotype DX (η όποια άλλη έχει διενεργηθεί).

Αλλάζει κατά αυτό τον τρόπο την παραδοσιακή προσέγγιση, καθώς διατηρεί μεν τα τοπογραφικά στοιχεία του μεγέθους του όγκου και της κατάστασης των λεμφαδένων αλλά ταυτόχρονα συνυπολογίζει την επιθετικότητα του καρκινώματος και διαμορφώνει επιπλέον κατηγορίες νόσου. Η εξατομίκευση αυτή θεωρείται πλέον απαραίτητη για την πιο στοχευμένη θεραπεία.

Επιπλέον, το χρονικό σημείο στο οποίο συλλέγονται οι παραπάνω πληροφορίες καθορίζει και το είδος της σταδιοποίησης. Συγκεκριμένα

Κλινική Σταδιοποίηση (Clinical Staging) : είναι η εκτίμηση των παραπάνω παραμέτρων πριν τη χειρουργική επέμβαση. Γίνεται με τη διαδερμική βιοψία του όγκου ή/και των λεμφαδένων καθώς και τις ενδεικνυόμενες απεικονιστικές εξετάσεις των άλλων οργάνων.
Παθολογοανατομική Σταδιοποίηση (Pathological Staging): είναι η εκτίμηση μετά τη χειρουργική επέμβαση. Ενδέχεται να διαφέρει από την κλινική, καθώς τόσο το ακριβές μέγεθος του όγκου όσο και η κατάσταση των λεμφαδένων εκτιμώνται με σημαντική ακρίβεια στη μικροσκοπική εξέταση του χειρουργικού παρασκευάσματος. Η εκτίμηση των μεταστάσεων γίνεται σχεδόν πάντα κλινικά ( με τις απεικονιστικές εξετάσεις).

Μετά Προεγχειρητική Χημειοθεραπεία Σταδιοποίηση (Post Neoadjuvant Staging) : Εάν η έκταση και η επιθετικότητα της νόσου εκτιμηθούν μεγάλες, προηγείται συστηματική θεραπεία και ακολουθεί η χειρουργική. Στην περίπτωση αυτή το στάδιο της νόσου, κλινικό και παθολογοανατομικό διαφέρει λόγω της θεραπευτικής παρέμβασης και χαρακτηρίζεται αντίστοιχα.